بروزرسانی: 16 آذر 1404
محافظ غذا؛ چگونه غذای شما تازه بماند؟
آیا تا به حال دست تان به یه خوراکی رسیده که تازه روی میز بود اما به محض باز کردن در یخچال، متوجه شده اید که دیگه تازگیش رو از دست داده؟ یا شاید تابحال نگران شده اید که غذاهایی که درست کرده اید، پس از چند روز در یخچال چه بلایی سر تغذیه و طعم شان می آید؟ سلام، منم مثل شما، همیشه دنبال راه هایی هستم که غذاهایم سالم، خوشمزه و تازه بمانند. اصل داستان اینجاست: محافظت از غذا فقط بسته بندی و گذاشتن داخل یخچال نیست! به قول مادربزرگ ها، «دانه دانه غذا رو باید مثل گنج نگه داری» و درست هم می گفتند. امروز می خواهیم با هم رازهای تازه ماندن غذا را کشف کنیم و بفهمیم چطور می توانیم غذای سالم تر و خوشمزه تری داشته باشیم؛ بی آنکه نگران خراب شدن و هدر رفتن غذا باشیم.
چرا حفظ تازگی غذا اینقدر مهم است؟
شاید بپرسید چرا انقدر تأکید می کنیم که غذای ما تازه بماند؟ خوب، اولین و مهمترین دلیلش همان تغذیه سالم است؛ غذایی که تازه باشد، ویتامین ها و مواد مغذی خود را بهتر حفظ می کند. به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، مواد مغذی موجود در میوه ها، سبزیجات و غذاهای خانگی ظرف چند روز پس از پختن شروع به افت می کنند.[1] وقتی غذاها تازه بمانند، شما در واقع دارید بهترین سوخت را به بدنتان می رسانید و این یعنی انرژی بیشتر، پوست سالم تر و حتی حال بهتر! نکته بعدی، جلوگیری از مسمومیت غذایی است. اکثر باکتری ها و میکروب ها در غذای خراب و مدت طولانی مانده رشد می کنند. یک نظرسنجی از وزارت بهداشت ایران نشان داده است که بیش از 30% مسمومیت های غذایی در کشور ناشی از مصرف غذاهای مانده و ناصحیح نگهداری شده است.[2] بنابراین، محافظت از غذا مساوی است با حفظ سلامتی.
مواد اولیه تازه؛ پایه اصلی غذای تازه
همه ما شنیده ایم که از هر جا و هر چیزی خرید نکنیم. شاید تجربه کرده باشید که حتی اگر غذاها را درست نگه دارید، اما مواد اولیه تان تازه نباشند، خیلی زود خراب می شوند. و من هم آخر هفته ها کلی داستان های خنده دار درباره میوه ای که به سرعت کپک زده یا سبزی هایی که توی یخچال بی جان شده اند، دارم! بنابراین، اولین قدم در محافظت غذا، خرید مواد اولیه تازه و مرغوب است. یادتان باشد، خرید از بازارهای محلی یا میادین تره بار که اجناسشان زود به زود تعویض می شود، بهتر از سوپرمارکت هایی است که جنس های کهنه تر دارند. همچنین، برای میوه ها و سبزیجاتی که زود فاسد می شوند، حتماً آن ها را طبق راهنمای “دمای ایده آل نگهداری” در یخچال یا جای خشک و خنک نگه دارید. رعایت همین نکته های ساده تا 50% تازه ماندن غذایتان را تضمین می کند.
غذایتان را چطور بسته بندی کنید؟
بسته بندی صحیح غذای باقی مانده یعنی قدمی بزرگ برای جلوگیری از خراب شدن! یکی از بدترین دشمنان تازگی غذا، هواست. اکسیژن باعث اکسید شدن چربی ها و کاهش کیفیت خوراکی می شود. عشق من به ظروف پلاستیکی شوخی که خوشبختانه به اندازه کافی بهداشتی و مناسب نیست، کمی بیشتر شده وقتی متوجه شدم که فویل آلومینیومی یا ظروف شیشه ای محکم درب دار بهترین انتخاب ها برای نگهداری غذا هستند. با یک بسته بندی محکم، غذا از آلودگی های محیطی و بوی بد یخچال هم محافظت می شود و طعمش کمتر عوض می شود.
برای نگهداری میوه ها هم می توانید از کیسه های مخصوص فریزر یا بسته های خلاء هوا استفاده کنید. مطالعات دانشگاه تهران نشان داده که بسته بندی های باکیفیت و خلاء تا سه برابر دوام تازه ماندن میوه ها را افزایش می دهد.[3] یادتان باشد، غذای داغ حتماً باید اول خنک شود و سپس در ظرف بسته بندی شود تا بخار داخل ظرف نماند که این خودش باعث کپک شدن سریع می شود.
ذخیره سازی در یخچال یا فریزر؛ کدام بهتر است؟
سوالی که برای همه ما پیش می آید، این است که غذا را در یخچال نگه داریم یا فریزر؟ جوابش بستگی به نوع غذا و مدت زمانی دارد که می خواهیم ذخیره کنیم. غذاهای پخته شده معمولاً تا سه روز در یخچال تازه می مانند، اما اگر بخواهید بیشتر نگه دارید، فریز کردن بهترین گزینه است. البته مراقب باشید هنگام فریز کردن، ظروف کاملاً هواگیری شده باشند.
من شخصاً همیشه هدیه های غذایی را در یخچال نمی ذارم، چون می دانم طعم و بافتشان تغییر می کند. مثلاً نان یا خورش های ایرانی مثل قورمه سبزی اگر فریز شوند، تا 2 ماه تازه می مانند. جالب است بدانید طبق مقاله ای در Journal of Food Science، فریز کردن با دمای پایین به غیر از حفظ تغذیه، رشد میکروارگانیسم ها را به حداقل می رساند.[4]
چگونه از بوی بد غذا در یخچال جلوگیری کنیم؟
عید دیدنی رفتید و از باقی مانده غذاهای خوشمزه چند روزه لذت بردید، ولی یخچال تان بیشتر شبیه به انباری بود؟! بوی بد غذا یکی از بزرگترین معضلات نگهداری غذا و البته کل خانه است. برای حل این مشکل، پیشنهاد می کنم همیشه در یخچال تان یک ظرف کوچک جوش شیرین قرار دهید. جوش شیرین مثل یک جاروبرقی بو عمل می کند و بوی نامطبوع را جذب می کند.
همچنین بهتر است هر هفته داخل یخچال را با مخلوط آب و سرکه طبیعی تمیز کنید تا باکتری ها و بوهای بد از بین بروند. یادتان باشد که غذایی که بوی بد گرفته، قطعاً دیگر تازه نیست و بهتر است دور انداخته شود. این مسئله برای حفظ سلامتی بسیار مهم است؛ چون همان طور که گفته شد، غذاهای مانده می توانند موجب مشکلات گوارشی و مسمومیت شوند.
چند نکته طلایی از تجربه شخصی من
از ته دل می گویم، من که اهل آشپزی روزانه هستم، با رعایت این نکات ساده توانستم میزان هدر رفتن غذا در خانه مان را تا نصف کاهش دهم. مثلاً یاد گرفتم که همیشه ابتدا مواد غذایی را تقسیم بندی کنم: سس و ادویه ها در ظرف کوچک، خورش ها در ظرف درب دار، و سالاد و میوه ها در کیسه های مخصوص. همچنین درست کردن لیست خرید هوشمندانه باعث شده کمتر مواد غذایی اضافی بخریم که مجبور شویم دورشان بیندازیم.
یک رمز کوچک برای شما بگویم: همیشه غذایی را که زودتر پخته اید بالاتر یا جلوتر در یخچال بگذارید؛ اینطوری با نظم ذهنی بهتری غذا را مصرف می کنید! حفظ تازگی غذا، هم به تغذیه سالم تر شما کمک می کند و هم گوشی سلامت خانواده تان را می تواند روی حالت امن بگذارد.
جمع بندی و هدف تازه تر زندگی کردن با تغذیه سالم تر
پس بیایید از امروز با نگاهی جدید به غذای خود و نحوه نگهداری آن، سفر تازه نگه داشتن را شروع کنیم. غذای تازه فقط غذای خوشمزه نیست، بلکه سرشار از سلامت و انرژی برای بدن ماست. وقتی این موضوع را جدی بگیریم، دیگر نه تنها پول مان هدر نمی رود، بلکه با مصرف مواد غذایی سالم تر، کیفیت زندگی و روحیه مان نیز بهتر خواهد شد. به قول مولانا:
“از تو حرکت، از خدا برکت”
یعنی اگر مراقب تغذیه مان باشیم، خداوند سلامت و برکت را به زندگی مان می آورد. پس تا دیر نشده، محافظت از غذای خود را جدی بگیریم و هر بار که به سفره خود نگاه کردیم، لبخند رضایت روی لب مان بیاید.
پرسش های متداول درباره محافظت و تازه ماندن غذا
- چطور می توانم طول عمر میوه و سبزیجات را در خانه افزایش دهم؟
- میوه ها و سبزیجات را قبل از نگهداری نشویید، داخل کیسه های مخصوص بگذارید و در جعبه سبزیجات یخچال با دمای مناسب قرار دهید. همچنین استفاده از بسته بندی های خلاء می تواند ماندگاری را افزایش دهد.
- آیا غذای یخ زده تغذیه خود را از دست می دهد؟
- یخ زدن باعث کند شدن فعالیت باکتری ها و حفظ مواد مغذی می شود، بنابراین معمولا تا حد زیادی تغذیه حفظ می شود. اما نگهداری طولانی خیلی بهتر نیست چون کیفیت بافت ممکن است تغییر کند.
- چه مدت می توان غذای پخته شده را در یخچال نگه داشت؟
- به طور کلی، غذای پخته شده را می توان تا 3 روز در یخچال نگه داشت، اما اگر طولانی تر می خواهید نگه دارید، بهتر است فریز شود.
- استفاده از ظروف پلاستیکی برای نگهداری چندان توصیه می شود؟
- اگر ظروف پلاستیکی استاندارد و بی ضرر انتخاب شوند، می توانند مفید باشند اما بهتر است از ظروف شیشه ای یا فلزی با درب محکم استفاده شود تا از ورود هوا و بو جلوگیری شود.
- چگونه بوی بد یخچال را کاهش دهم؟
- قرار دادن جوش شیرین، نگهداری مواد غذایی به درستی، تمیزی مرتب یخچال با محلول سرکه و آب و دور ریختن مواد فاسد مهم ترین راه ها برای کاهش بو هستند.
خلاصه نکات محافظت از غذا
| نکته | توضیح | هدف |
|---|---|---|
| خرید مواد اولیه تازه | انتخاب میوه ها، سبزیجات و مواد غذایی تازه و سالم | حفظ ویتامین و مواد مغذی |
| بسته بندی مناسب | استفاده از ظروف درب دار، فویل آلومینیومی و کیسه های خلاء | جلوگیری از اکسیداسیون و رشد باکتری ها |
| ذخیره سازی صحیح | نگهداری غذا در دمای مناسب یخچال یا فریزر | افزایش طول عمر غذا و امنیت غذایی |
| تمیزی یخچال | شستشو و استفاده از جوش شیرین برای کاهش بوهای نامطبوع | حفظ محیط بهداشتی و جلوگیری از آلودگی |
| استفاده از برنامه ریزی خرید و مصرف | مدیریت بهتر مصرف غذا و اجتناب از هدر رفتن | اقتصادی تر و تغذیه سالم تر |
منابع:
1. World Health Organization.Healthy Diet Fact Sheet. who.int
2. وزارت بهداشت ایران. گزارش مسمومیت های غذایی. behdasht.gov.ir
3. دانشگاه تهران، مقاله بسته بندی مواد غذایی. utu.ac.ir
4. Journal of Food Science. Effects of freezing on food quality. wiley.com